Проф. д-р Васил Тупурковски

Проф д-р Вера Стојчевска -Антиќ

                                             

од академик Антоније Шкокљев-Дончо и

Славе Николовски Катин

 

          Во трудот е проследена традиционалната македонска култура и наследството. Посебен е акцентиран периодот на праисторијата на Јужниот Балкан, улогата на домородците и палеобалканската средина, селидбите на Ахајците, појавата на Микенската држава, миграцијата на Дорците, Дорската Спарта, Дорска АРГА, Македонија и друго.

          Поглавјето “Потекло-етногенеза на древните Македонци” започнува со припадноста на античките Македонци на семејството на индоевропските народи, творци на неолитската култура на централниот Балкан, за да заврши, преку митолошките македонски династии, со македонската династија на кралот Македон, со легендата за кралот Мид, со Кадмо, со топографската локализација на праисториска и античка Македонија. Посебно внимание му е посветено на   античкото - македонското кралство Агреада. Притоа, се користат доста делови од Историјата на Херодот и други извори. Притоа е проследен периодот на Македонија од Пердика до Пердика ИИИ, и дадена е табела на кралевите од македонската античка династија на Аргеадите, како и   на Антигонидите .

          Во најново време е нараснат интересот за јазикот на античкте Македонци. Во светот се појавија повеќе трудови на оваа тема, посебно и за палеоглосијата на Балканот. Македонците во антиката зборувале со посебен јазик, неразбирлив за Елините, за што авторите даваат повеќе сведоштва.

          Третиот дел се однесува на Александар Македонски, со сите негови подвизи и дела, посебно формирањето и состојбата на единственото Македонско царство, со цивилизацискиот придонес, со целиот блесок на создавње на познати градови со висока култура и библиотеки (како пример - Александрија, итн.) Притоа се проследуваат сите истакнати уметници и значајни творци од тие периоди.

          Посебна важност има шестото поглавјето “ Словените и Македонија”. Не помалку интересни се и текстовите кои говорат за потомците на античките Македонци во во овој период.

          Трудот посебно се осврнува на христијанизацијата на македонските Словени, на нивниот општ старомакедонски, односно старословенски јазик, на просветителската улога на браќата Кирил и Методиј, чија дејност ја продолжиле нивните ученици, а св. Климент Охридски ја формира Охридската книжевна школа во Македонија. На ова значајно писмено жариште авторите им посветиле нужно и достојно внимание.

          Паралелно со историските настани се проследува културата и писмениот израз во Македонија, при што посебно е проследена развојната нишка на македонскиот јазик, чиј јужен дијалект влегол како основа во литературниот старословенски јазик (наречуван терминолошки и како старомакедонски).

          Понудената публикација опфаќа значаен и голем период на настани што се случувале на теренот на Македонија, чии граници и континуитет се менувал, но сепак, нешто трајно и обврзувчко оставало видливи траги во исторјата на цивилизацијата. Недостатниот број исвори ја отежнуваат очевидно сликата на прецизното историско претставување, но, сметаме дека нараснатиот интерес за недоволно проучените периоди и настани ќе вроди плод. Како пример за таков поттик во науката го сметаме и ова дело. Со тоа многу поставки може да се утврдат, а можно е и да се видоизменат или дополнат.                  

 

 

  

          Оваа книга е посветена на Македонија и Македонците, односно на прашањето дали издвоените политички ентитети имаат исклучиво право на монопол над историското наследство, односно дали денешните млади генерации, родени и израснати во двата политички конфротирани дела на Северна и Јужна Македонија, се одраснати и воспитани со убедување дека Македонците немаат доволно сознанија за историскиот факт дека се делови од еден народ и од една земја која се нарекува Македонија.

          Како да бидат убедени денешните Грци, чии предци на Балканот дошле во XI век п.н.е. без ова име, туку дошле како Дорци (Херодот, I, 56), а името не го добиле ни 800 години подоцна во Хомеровата “Илијада”, во VII век п.н.е.,туку како Ахајци, Аогејци или Данајци, а покасно како Хелени, Греки или Ромеји (Мпампиниотис, 1998, 596). Како да се сфати тоа што името Македонија не е најтесно поврзано со она што некои современите историчари погрешно го нарекувале “елинизам”. Елините првпат во својата вековна историја, административно го освоиле јужниот дел на Македонија дури по Првата балканска војна 1912 година, односно во 1913 година (Букурешки договор, 13. 08. 1913 година).

          Или како да се задоволат денешните Македонци, кои исто така не го “колонизирале” Балканот со сопственото име, во VI век од н.е., дека во својот автономен процес на развојот, географскиот поим Македонија постепено го прифаќале како знак на национална припадност и создавање македонска национална свест? Што со староседелците во Македонија, со потомците на најголемата светска империја на Александар Македонски итн?

          Значи во прашање е процесот на етнонимите. Се работи за еден сложен проблем, кој во македонскиот случај има драматичен карактер и претставува предизвик кој долго ќе биде експлоатиран за да се докаже овој или оној карактер на Македонија, т.е. за да се дефинира македонската нација.

          Заради подобро согледување на проблемот и наследникот на традиционалната македонска култура и наследството воопшто, истражувањата и анализите го опфаќаат прво периодот од прастарите времиња на праисторијата на јужниот Балкан. Тие ја следат огромната улога на домородците и палеобалканската, односно “егејската култура” на овој простор, селидбата на Елините - Ахајците со развојот на Микенската држава и миграцијата на Дорците. Како последица од тој егзодус посветено е внимание на првите Елини на Балканот и воспоставувањето на новите општествено-политички односи во Архајскиот и класичниот период, со појавата на Дорска Спарта, Дорска Арга, Македонија и значењето на нивните култури. Потоа следи историјата на античка Македонија, македонската окупација на Елада и создавањето Македонска светска империја и нејзиниот придонес во светската цивилизација, улогата на палеобалканскиот јазик во формирањето на старогрчкиот јазик, македонскиот или Александровиот “коине”, кој денес е основа на официјалниот јазик во Грција и друго.

          Следена е судбината на македонскиот свет под владеењето на Рим и Византија во различни периоди со улогата на македонската династија и Александровиот “коине” јазик, миграцијата на Словените и создавањето на Самоиловото царство, словенскиот јазик и писменост, како и културниот придонес на македонските Словени во светското наследство.

          На Отоманската окупација на Македонија, на нејзиниот период со преродбата на Македонија и потоа, не им е даден простор, зашто не се предмет на овие истражувања.

          Примарните извори за проучување на древната историја на Македонија во ова истражување, претежно се од грчко, потоа од римско потекло, иако во последно време многу историографи покажуваат с# поголем интерес за оваа материја. Благодарејќи на придобивките кои елинската цивилиација ги наследила од претходните култури (палеобалканската, вавилонската, египетската, хетитската, егејската, критската и пелашката), употребата на писмата и доведувањето на Македонија на чело на европскиот културен свет, многу моменти од праисторијата се осветлени не само со дела и остатоци од материјалната култура, туку и со пишани податоци, кои претежно се наоѓаат во грчката литература.

          Заради тоа, во оваа прилика Елада не ќе биде предмет на нашите главни истражувања и анализи, но само толку, колку што претставува едно од главните жаришта и извор на информации за судбината на Дорските преселби на територијата на Балканот. Со доаѓањето на Дорците и со историската појава на античките Македонци, започнала изградбата на една нова цивилизација, обележана со употреба на железото. По исцрпувачката светска Тројанска војна на Елините, Дорците и Македонците извршиле општествена ревитализација на Балканот. Оваа појава историски не е доволно осветлена и се третира како “темен или мрачен период од историјата”. Меѓутоа, ако се сака да се разбере античкиот и византискиот свет и подоцнешните настани, оваа појава треба да се анализира како од историски, така и од цивилизациски аспект. Истото тоа се однесува и на уметничките достигнувања, бидејки дорските и македонските достигнувања во уметноста и Александровиот <коине> јазик во лингвистиката и литературата, како и словеномакедонскиот јазик, дале свој значаен придонес и во светската култура.

          Македонците се родени и живеат од искона на овие простори кои во минатото биле средиште на цивилизираниот свет. Тука никнале култури, се родиле великани со значење не само за историјата на европската култура, туку и за човештвото. Тие ја разбудија свеста кај новите генерации и, меѓу другото, дадоа повод за ова истражување. Тоа што се одиграло на овие простори, не може да се спореди со ништо во било кој дел од светот, ниту во кој било период (Томсон,1954 година).

          Тргнувајќи од потврдените научни сознанија дека Балканскиот Полуостров се смета за лулка на културата на “Стара Европа”, во оваа публикација се користат и неодамна објавените резултати од лингвистичките, митолошките, етнолошките и праисториските истражувања на територијата на Панонија. Тие покажаа дека голем број хидроними и топоними припаѓаат на една заедничка, општа палеоглосологија на Балканот од семејството на протоиндоевропскиот јазик. Ономастиката Дунав (Зевс-Зан и Диас-Дан, генитив Даноу и биус, т.е. Даноубиус, е персонификација на Богот на боговите Зевс), неговите притоки и острови, припаѓаат на палеоглосологијата на Балканот и претставуваат алегорија на сиот митолошки систем на Хомеровата и Хесиодовата космогонија и теогонија од Олимпискиот Партенон на античките богови. Со ономастиката се утврдени и топоними каде што живееле разни праисториски племиња од големото семејство на Тироите, Бореите и Хиперборејците (Дануни, Мишани, Мосиники, Каки, Минијци, Лапити, Тирои и други), кои со миграција во ИИ милениум п.н.е., ја пренеле својата архетиписка култура и придонеле во ширењето на цивилизацискиот центар на југ, во грчка Атина, на Крит, во Мала Азија, Италија, Либија итн.

          Балканскиот Полуостров, или европскиот југоисток, уште во третиот милениум претставувал невралгичен јазол и епицентар на современите светски потреси. Заради тоа, и намерата на авторите е да укажат на архетипичноста на многуте духовни остварувања на Балканот.

          Меѓутоа, посебен простор е посветен на придонесот на Македонија во светската цивилизација и на нужноста од корекција на искривената слика за хиеархијата на изворните европски духовни вредности. Притоа, факт е дека балканските народи ги спојува заедничката нишка на големото културно наследство, кое со векови било расадник на европската и светската цивилизација.

 

      The direct reason for this publication is the opening up once again of the “Macedonian issue” as a conspiring concept of history, which has not left the daily political world scene for 2,500 years already, thus disturbing the international relations in this very sensitive part of Europe.

      Research in this field aims at contributing to the realization of the historical truth regarding the authochthonousfact of the Macedonian people, their national identity and continuity, the contribution of Macedonia to the world civilization, but also regarding the Macedonians and their confronting the historical abuse of the Macedonian issue. This book is devoted to Macedonia and the Macedonians. It is devoted to the question of whether the separate political entities have the exclusive right to monopoly over the historical heritage, i.e. of whether the young generations of today, born and raised in the two confronted parts of Northern and Southern Macedonia, were raised and educated believing that the Macedonians are not sufficiently informed of the historical fact that they are parts of one people and of one land called Macedonia.

      How can the modern Greeks be convinced, whose predecessors came to the Balkans in the 11^th century B.C. without this name, but in fact came as Doric (Herodotus, I, 56), and were not given this name even 800 years later in Homer’s “Illiad” in the 7^th century B.C., but came as Achaians, Aogeans or Danaians, and later as Hellenians, Grekis or Romeians(Mpampiniotis, 1998, 596)? How is one to understand why the name of Macedonia is not immediately connected with what some modern historians wrongly referred to as “hellenism”? The Helleniansfor the first time in their centuries-old history administratively conquered the southern part of Macedonia as late as after the First Balkan War in 1912, i.e. 1913 (Bucharest Agreement, 13 August 1913).

      Furthermore, how can the modern-day Macedonians, who also did not “colonize” the Balkans with their own name in the 6^th century B.C., accept that in their autonomous process of development the geographical term Macedonia was gradually accepted as a sign of national belonging and creation of a Macedonian national awareness? What about the natives of Macedonia, and the descendants of the biggest world empire of Alexander of Macedon, etc.?

      Therefore, it is a question of the process of ethnonyms. It is a very complex problem, which in the case of Macedonia is very dramatic and represents a challenge which will for a long time yet, be exploited in order to prove this or that character of Macedonia, i.e. to define the Macedonian nation.

      In order to see the problem better and the inheritor of the traditional Macedonian culture and heritage in general, research and analyses cover first the period of the most ancient history of the Southern Balkans. They cover the huge role of the natives and the Paleo-Balkan, i.e. “Aegean culture” in this region, the movement of the Hellenians – Achaians with the development of the Michanosstate and the migration of the Doric. As a result of this exodus attention has been devoted to the first Helleniansin the Balkans and the establishment of the new social and political relations in the Archaic and Classical period along with the emergence of Doric Sparta, Doric Arga, Macedonia and the significance of their cultures. This is followed by the history of Ancient Macedonia, the Macedonian occupation of Hellas and the creation of a Macedonian world empire and its contribution to the world civilization, the role of the Paleo-Balkan language in the formation of the Ancient Greek language, the Macedonian or Alexander’s “koine”, which is presently the basis of the official language in Greece, etc.

      The destiny of the Macedonian world has been observed under the rule of Rome and Byzantium during different periods with the role of the Macedonian dynasty and Alexander’s “koine” language, as well as the migration of the Slavs and the establishment of Samuil’s empire, the Slavic language and literacy, and the cultural contribution of the Macedonian Slavs to the world heritage.

      No room is devoted to the Ottoman occupation of Macedonia, to its period of the renaissance of Macedonia and afterwards because these are not the subject of this research.

      The primary sources for studying the ancient history of Macedonia in this research are mostly of Greek, followed by Roman origin, even though recently many historians have shown increasing interest in this matter. Thanks to the advantages that the Hellenic civilization inherited from previous cultures (Paleo-Balkan, Babylonian, Egyptian, Hittite, Aegean, Crete, and Pella), the use of the letters and the bringing of Macedonia to the head of the European cultural world, numerous moments of prehistory have been shed light upon not only through works and remains of the material culture, but also through written information, which are mostly found in Greek literature. 

      Hence, this time Ellada/Hellaswill not be the subject of our main research and analysis, but only as much as is represented by one of the major centers and source of information regarding the destiny of the Doric migrations in the Balkan territory. The foundation of a new civilization, that used iron, began with the arrival of the Doric and the historical appearance of the ancient Macedonians. Following the exhausting Trojan war of the Hellenic, the Doric and the Macedonians revitalized the Balkans socially. Historically these events have not been sufficiently cleared up and this is treated as “a dark period of history”. However, if one wishes to understand the ancient and Byzantine world and later events, these events have to be analyzed not only from a historical, but also from the aspect of the civilization. The same applies to the artistic achievements because the Doric and Macedonian achievements in art, and Alexander’s “koine” language in linguistics and literature, as well as the Slav-Macedonian language, have all contributed significantly to world culture.

      Macedonians were born and have lived since ancient times in these areas that were in the past the center of the civilized world. Cultures sprang here, and great people were born here who were not only significant to the history of European culture but also for mankind. They aroused awareness of the new generations, who among other things gave reason for this research. What took place in this region does not compare to anything anywhere else in the world, or at any other time (Thomson, 1954).

      Keeping in mind the proven scientific information that the Balkan Peninsula is considered to be the cradle of the “Ancient European” culture, this publication uses the recently published results of the linguistic, mythological, ethnologic, and pre-historic research in the Panonia area. These showed that many hidronyms and toponyms belong to one joint, general paleoglossology of the Balkans family of the proto-Indo-European language. The onomastics of the Danube (Zeus-Zan and Dias-Dan, genitive Danou and bius, i.e. Danoubius, is a personification of the God of all Gods, Zeus), its tributaries and islands, belong to the paleoglossology of the Balkans and are an allegory of the entire mythological system of Homer’s and Hesiod’s cosmogony and theogony of the Olympic Parthenon of the ancient Gods. Toponyms where various prehistoric tribes (of the great family of the Tiros, Boros, Hiperboros – Danuns, Misans,Mosiniks, Kaks, Minians, Lapits, Tiros,and others) lived have also been confirmed through onomastics. These tribes migrated in the 2^nd millennium B.C. and brought with them their archetypical culture, thus contributing to the expansion of the civilization’s center southward to Greek Athens, Crete, Asia Minor, Italy, Libya,etc. 

      The first section titled: The Origin – Ethnogenesis of the Ancient Macedonians and of the Macedonian Mythological System and Geniology, is followed by an article on the First and Second Macedonian mythological dynasty of the son of the God Oziris and of the sons of Zeus and the Macedonian dynasty of King Macedon. It also includes the legend of King Mid, on Eurinoma and Afion, Europa and Kadmo, as well as the topographic location of prehistoric and Ancient Macedonia. Special room has been devoted to Macedonia during the transitional period of civilization, to the areas in Macedonia, to the ancient empire of Argeadai, and to the origin of the Macedonian royal dynasty Argeadai of Arg (Rupiste) in the Castoria area. This section includes the family relations of Alexander with the Mirmidon Eakids, the conquest of the Temenids and the period of Macedonia under Perdikkas till Perdikkas III, and includes a list of kings of the ancient Macedonian dynasties of Argeadai and Antigonids.

      The second section devotes significant attention to the terms ‘hellenism’ and ‘macedonism’, to Macedonia during Phillip II, and to the cultural achievements of Ancient Macedonia. It explains the symbols, religion, Macedonian calendar, and the months of the Hellenesand the Macedonians, and the development of writing in Macedonia. Special room has been devoted to the evolution of the ancient Macedonian language of the paleoglossology in the Balkans, to the historical development of the Greek tongue from that of Alexander of Macedon, and on Alexander’s ‘koine’ tongue. It also gives the antroponyms, toponyms, and remaining onomastics.

      The third section is devoted to Alexander of Macedon, the great leader, to the Persian Empire, to the military conquests of Alexander in Persia, and to the foundation of the unique Macedonian empire. There is also a text on the conquest to India, and to the return and death of Alexander. Special room has been devoted to Alexander’s contribution to civilization, the conquered and founded cities, to his tutor Aristotle, to Alexander’s period, to the Macedonian Balkan Empire, and to the Macedonian Egyptian Empire of Ptolemy and his daughter Cleopatra.

       The fourth section titled: Macedonia during the Roman Period, includes the Macedonian cities, the political life, and the early Christianization of Macedonia, the Macedonian – Hellenistic culture at the time, the Eastern Roman Empire, and the Macedonian dynasty in the Eastern Roman Empire. 

       The fifth section is devoted to the migration of the Slavs to Macedonia, their arrival, to the military government and Romanization of the Slavs in Ellada, and their Christianization.

       The seventh section is devoted to Macedonia during feudal development, to the movements of the Isihasts, to Athos, to Samuil’s Empire, and to the Macedonian Slavic tongues and letters.

       The end of the book includes an epilogue that summarizes the contents of the issues in this book. It also includes a chronology of the eternal events of the history of Macedonia, and other materials.

       As early as the third millennium the Balkan Peninsula or the European southeast was a nerve center and an epicenter of modern world movements. For this reason the intention of the authors is to emphasize the archetypeof the numerous spiritual achievements in the Balkans.

       Nevertheless, special room has been devoted to the contribution of Macedonia to world civilization and to the necessity to correct the distorted image of the hierarchy of the original European spiritual values. Thus, it is a fact that the Balkan peoples have in common the joint thread of the great cultural heritage, which has been the nursery of European and world civilization for centuries.

 The Authors